
Tiroid bezi, trakea yani nefes borusunun önünde yer alan, ağırlığı 25-40 gram civarında, şekil itibariyle kelebeği andıran bir bezdir. Boyutu küçüktür fakat bu bezden salgılanan hormonların vücudumuz için önemi çok büyüktür. Vücut metabolizmasından sorumlu T3 ve T4 hormonlarının salgılanması da bu organın temel görevlerinden biridir.
Tiroid bezinden normalin altında veya üzerinde ormon salgılanması diğer organların çalışmasını yavaşlatır veya hızlandırır.
Tiroid hormonları yetersiz salgılanırsa buna T3 ve T4 hormonlarını denir. Söz konusu durum saç telinden bağırsaklara kadar tüm metabolizmanın yavaşlamasına yol açar. Bunun sonucunda uykuya eğilim artar, saçlar dökülmeye başlar, kilo artışı, unutkanlık, sesin kalınlaşması ve benzeri şikâyetler görülür.
Bu hormonun aşırı olması hipertiroidi diye adlandırılır. Bu da saç dökülmesine sebebiyet verir. Ayrıca hızlı kilo kaybına ve aşırı terlemeye neden olur.
Tiroid bezinin çalışmasına yön veren emir hormonunun kaynağı beyinde bulunan hipofiz bezidir. Buradan salgılanan Tiroid Stimule Edici/uyarıcı hormon yani TSH hormonu tiroid bezine kan yoluyla ulaşır. İşte tiroid bezinden T3 ve T4 hormonları böyle salgılanır.
Bu hormonlar metabolizmayı düzene sokar, bağışıklık sisteminin işleyişinde kilit rol oynarlar. Vücut ısısı ve kalp atım hızı gibi süreçlerde de etkin bir yere sahiptirler. Gıdaların enerjiye dönüştürülmesinde de bu hormonlar görev alır.
Anne karnındaki bebeklerde ve yenidoğanlarda beynin, zekânın gelişiminden bu hormonlar vazifelidir. Büyüme ve gelişimi yönlendiren bu hormonlar erişkinlerde protein, şeker ve yağ metabolizmasını dengeler.
Tiroidin vücut için daha pek çok fonksiyonu vardır. Bu hayati öneminden dolayı tiroid bozukluklarının zararları da ciddi olmaktadır. Bu yüzden âcilen tedavi edilmesi gerekir.
Tiroid bezi problemleri yavaş yavaş ilerler ve uygulanacak tedavi hastalığın türüne bağlı olarak değişkenlik gösterir. Hormonlar ilaç tedavisiyle yerine koyulabilir veya düzenlenebilir. İlaç tedavisi kâfi gelmezse radyoaktif iyot tedavisinden yararlanılabilir, tiroid bezi cerrahi yöntemle çıkarılabilir.
Risk Faktörleri
- İyottan fakir bölgelerde yaşamak
- Yetersiz iyot tüketimi
- Radyasyona maruz kalınması
- İnterferon Lityum, Amiodaron gibi ilaçların kullanımı
- Aile bireylerinde tiroid rahatsızlığının bulunması
Belirtiler
Tiroid hormonları fazla salgılanıyorsa yani hipertiroidi oluştuysa şu belirtiler gözlemlenir:
- Yüksek tansiyon
- Çarpıntı
- Sinirlilik
- Terleme
- Derinin sürekli nemli ve sıcak olması
- Huzursuzluk
- Sıcağa tahammül edememek
- Kilo kaybetmek (İştah sorunu olmadığı halde zayıflamak)
- Saçlarda kırılma, dökülme ve incelme
- Ellerde titreme
- Kronik ishal
- Deride incelme
- Parlak ışığa karşı hassasiyet
- Gözlerde büyüme
- Âdet döngülerinin düzensizleşmesi, âdet olamamak
- Uykusuzluk
- Tiroid bezinde büyüme (Guatr)
Tiroid hormonları az çalışıyorsa (hipotriodi) meydana geldiyse aşağıdaki belirtiler görülür:
- Hareketlerde yavaşlık, çabuk yorulma, halsizlik
- Mutsuzluk, depresif ruh hâli
- Soğuğa dayanamamak
- El ve ayaklarda ödem
- Ses kısıklığı
- Terlemenin azalması
- Aşırı kilo alımı, iştahta artış
- Konsantrasyonda azalma, unutkanlık
- Kabızlık
- Adet sıklığında veya süresinde azalma, âdet görmeme
- Erkeklerde ergenliğin gecikmesi
- Boyunda şişlik (Tiroid bezinin büyümesi durumunda)
Tanı
Önce doktor boyun bölgesini eliyle muayene eder. Ardından kan testi ister ve bu test ile vücuttaki T3, T4, TSH hormon düzeylerine ve gerekiyorsa otoantikorlara bakılır. Tiroid bezinin yapısı ve nodül olup olmadığı tiroid sintigrafisi ile tiroid ultrasonografisi çekilerek anlaşılır. Nodüllerin detaylı incelemesinde iğne biyopsisine başvurulabilir.
Tiroid Bezi Hastalıklarının Çeşitleri
Bu hastalıkları işlevsel (fonksiyonel) ve anatomik olarak ikiye ayırabiliriz. Anatomik hastalıklardan en yaygın olanı tiroid bezinin büyümesine bağlı guatr rahatsızlığıdır.
Tiroid bezinin fonksiyonundan kaynaklanan durumlar ise farklıdır. Tiroid bezinin olması gerekenden daha az çalışmasına ‘hipotiroidi’,fazla çalışmasına ise ‘hipertiroidi’ denir.
Tiroid hastalıklarını iyi huylu ve kötü huylu olarak da tasnif etmek mümkündür.
İyi Huylu Tiroid Hastalıkları
Guatr, tiroid bezinin büyümesiyle meydana gelir. Bu rahatsızlıkta tiroid bezinin içerisinde bir veya birkaç yumru oluştuğu görülebilir. Bu durum tıpta ‘Nodüler Guatr’olarak adlandırılır.
Hormonun yetersiz veya aşırı salgılanmasından kaynaklanan işlev bozuklukları ise iyi huylu rahatsızlıkların ikinci grubunda yer almaktadır. Tiroid hormonundaki aşırı salgılanma hipertiroidi veya zehirli guatr olarak bilinir. AAz salgılanması ise hipotiroidi diye isimlendirilir.
Hormonal/işlevsel bozukluk ile guatr büyümesi aynı anda da gözlemlenebilir. Tiroid iltihaplanmaları da iyi huylu hastalıklar arasında değerlendirilir. Hashimoto tiroiditi buna örnektir.
Kötü Huylu Tiroid Hastalıkları
Bunlar ise tiroid kanserleridir. ‘Folliküler’ ve ‘papiller’ tiroid kanserleri olarak iki gruba ayrılırlar.