
Alerjik rinit; toplumda saman nezlesi olarak bilinir. Bağışıklık sisteminin solunum aracılığıyla alınan polen ve benzeri maddelere aşırı tepki vermesi (alerjik reaksiyon göstermesi) nedeniyle gelişir. Bahar mevsiminde görülme sıklığı daha yaygındır.
Alerjik Rinit Tipleri
Saman Nezlesi (Mevsimsel Alerjik Rinit): Bu duruma polen gibi alerjenler yol açar.
Yıllık Alerjik Rinit: Rahatsızlığın bu türü ise yıl boyu devam eder. Küflerden, hayvan türlerinden, toz akarlarından ve iç ortamda görülen buna benzer alerjenlerden kaynaklanır.
Alerjik rinit sırasında gözlemlenen belirtileri nezle belirtilerine yakındır. Fakat nezle bir virüs nedeniyle ortaya çıkar, bu hastalığın sebebi virüs değil alerjen maddelerdir. Herhangi bir alerjen nefes yoluyla vücuda alınınca bağışıklık sistemi hemen alarm verir. Burun kanallarına IGE ismi verilen maddeleri salgılamaya başlar. Ayrıca Histamin olarak adlandırılan inflamatuvar kimyasallar da salgılanır. Burun ve sinüslerde tıkanıklık ve kaşıntı olabilir. Gözlerde de kaşıntı görülebilir. Bağışıklık sisteminin alerjenlere neden aşırı tepki verdiği tam olarak belirlenememiştir.
Alerjik rinit sıklıkla karşılaşılan bir hastalıktır. Ülkemizde görülme oranı %3 ile %36 arasında değişiklik arz etmektedir. Çocuklarda ve ergenlerde mevsimsel alerjik rinite daha fazla rastlanır. Alerjik rinit hastalarının büyük bir kısmında semptomların başladığı dönem 20 yaşından öncedir. Erken yetişkinlik dönemine gelindiğinde semptomlar düzelmese de orta yaştan sonra hafiflemeye başlar. Kimi bu hastalığı hafif yaşarken kimilerinde daha şiddetli seyreder. Alerjik rinitli pek çok kişi aynı zamanda astım hastasıdır.
Alerjik Rinit Belirti ve Bulguları
Alerjik rinit nedeniyle görülen semptomlar şunlardır:
- Burun akıntısı veya burun tıkanıklığı
- Geniz akıntısı
- Hapşırma
- Gözlerde sulanma ve kaşıntı
- Göz kapaklarında şişlik
- Ağız çevresinde, boğazda, kulaklarda ve yüz bölgesinde kaşıntı
- Kuru öksürük
- Boğaz ağrısı
- Yüzde basınç hissi ya da ağrı
- Baş ağrısı
- Koku ve tat alma, işitme duyularının azalması
- Göz altlarında koyu halkaların oluşması
- Yorgunluk
Alerjik Rinit Sebepleri
Bağışıklık sisteminin görevi bakterilerle, virüslerle ve buna benzer zararlı organizmalarla mücadele etmektir. Alerjik rinitli hastaların bağışıklık sistemi küf, hayvan tüyleri, polenler ve bu gibi zararsız maddeleri de tehdit olarak algılar ve aşırı derecede tepki gösterir. Bu durum alerjik reaksiyon olarak tanımlanır. Mevsimsel alerjik riniti küf sporları ve polenler tetikler.
Alerjik rinite yol açan faktörler şöyle listelenebilir:
- Sonbahar mevsiminde Ragweed bitkisi (Mevsimsel alerjenler içerisinde en yaygın olanıdır.)
- İlkbahar ve yaz mevsiminin sonlarına doğru ortaya çıkan çim polenleri
- İlkbaharda ölü yapraklar ve mantarlarda yaygın olarak bulunan ağaç polenleri
Uzun süreli alerjik rinit ise şu nedenlere bağlı olarak meydana gelebilir:
- Ev eşyaları ve tozlar
- Hayvan tüyleri
- Hamam böcekleri
- Ev bitkilerinin ve duvar kâğıtlarının üzerinde büyüyen küfler
- Sis ve duman
Alerjik Rinit İçin Risk Faktörleri
- Alerjisi olan bir aile bireyinin varlığı
- Egzama, gıda alerjisi veya farklı bir alerji türüne sahip olunması
- Sigara içen kişiyle aynı ortamda bulunarak dumanı solumak (Pasif içicilik)
- Erkek olmak
Alerjik Rinit Tanısı
Hekiminiz ailenizle ve kişisel alerji öykünüzle ilgili çeşitli sorular yöneltecektir:
- Belirtiler her mevsim aynı mı, aynı değilse ne gibi değişiklikler gösteriyor?
- Evcil hayvan besliyor musunuz?
- Beslenme düzeninizde yaptığınız bir değişiklik var mı?
- İlaç kullanıyor musunuz?
Buna ek olarak hekim tarafından fizik muayene yapılacaktır. Hastanın neye alerjisi olduğunu tespit etmek amacıyla cilt testine de gereksinim duyabilir. Deri prick testi sırrasında alerjinin sebebi olduğundan şüphelenilen bazı alerjenler çizik veya iğne ile cilde küçük miktarlarda uygulanır. Alerji mevcutsa o bölge kızaracak ve şişecektir. Kişinin tepki verdiği alerjen maddeleri belirleyebilmek için kan testinden de yararlanılabilir.
Küçük çocukların davranışlarını izlemek de bu konuda ipucu verir. Meselâ alerjik riniti olan bir çocuk burnunu kıpırdatıp avucuyla yukarı doğru itebilir. Bu, Alerjik Selam Hareketi olarak adlandırılır.
Alerjik Rinitten Korunma
Belirtileri tetikleyen alerjenlerden uzak durmak onları kontrol altına almanın en etkili yoludur.
Saman nezlesi olanlar alerjenlerin havada yüksek olduğu günlerde ve mevsimlerde şunlara dikkat etmelidir:
- İç mekândan dışarı çıkmamalı, pencereleri kapalı tutmalıdır.
- Evde ve otomobilde klima kullanılmalıdır.
- Havada çeken fanların kullanımından kaçınılmalıdır.
- Çamaşırlar dışarıda değil içeride kurutulmalıdır.
- Dışarıdan gelince banyo yapılmalı veya kıyafetler değiştirilmelidir.
- Yatak odasında HEPA hava filtresi kullanılmalıdır.
Alerjik rinitin yıl boyu sürdüğü hastalar ise şu hususlara riayet etmelidir:
- Şiltelerin ve yastıkların üzerine toz akarı örtülmelidir.
- Halı kaldırılmalı, parke ya da kiremit zeminler monte edilmelidir. Alan kilimleri kullanılmalı, sık aralıklarla sıcak suda yıkanmalıdır.
- Perdeler çıkarılmalı, panjur kullanılmalıdır.
- Evcil hayvanların yatak odasına girmeleri önlenmelidir.
- Evde hava temizleyici ve elektrik süpürgesinde HEPA filtresi kullanılmalıdır.
- İçi yünle doldurulan oyuncak hayvanlar ve buna benzer oyuncaklar ile yatak takımları her hafta yıkanmalı, suyun çok sıcak olmasına dikkat edilmelidir.
Bazı araştırmalara göre bebeklerin ve çocukların kedi, köpek gibi evcil hayvanlara, çiftlik hayvanlarına, enfeksiyonlara maruz kalması ilerleyen yıllarda alerjik rinite yakalanma riskini düşürmektedir. Bebeklikte patojenlere maruz kalan prematüre bebeklerde alerjik rinit görülme olasılığının düşük olduğuna işaret eden çalışmalar vardır.
Alerjik Rinit Tedavisi
Alerjenlere maruz kalmamak alerjik rinit semptomlarının azalmasını sağlayacak en iyi yoldur. Burun kortikosteroid spreyleri, dekonjestanlarve antihistaminikler alerji belirtilerinin kontrol altına alınmasına yardımcıdır. Belirtilerin iyileştirilmesinde bazı alternatif ve tamamlayıcı terapilere de başvurulabilir.
Hekiminiz ‘alerji atışları’ veya immünoterapi önerisinde bulunabilir. Bu tedavide belirli aralıklarla allerjen enjeksiyonu uygulanır. Her doz kendinden önceki dozun biraz daha fazlasını içerir. Bu sayede bağışıklık sisteminin alerjen maddeye yavaş yavaş alışması ve reaksiyonun önlenmesi amaçlanır. Öte yandan beslenmede ve yaşam tarzında yapılacak değişiklikler de alerjik rinit semptomlarının engellenmesinde ve tedavisinde faydalıdır.